Selim Sırrı TARCAN (24 Mart 1874-2 Mart 1957):
Türkiye Millî Olimpiyat Komitesinin kurulmasına önderlik ederek Türkiye'nin olimpiyatlarda temsil edilmesini sağlayan beden eğitmeni, spor yöneticisi ve siyasetçidir.
Yaşamı boyunca 58 kitap, 2500 makale ve yine pek çoğu spor konusunda 1520 konferans vererek erişilmesi güç bir rekora ulaşmıştır. Tarcan, Türkiye'de voleybol sporunun altyapısını okullarda kurarak başlatan ilk isimdir. Ayrıca Türkiye'de boks sporunun da kurucusudur.
Cumhuriyet'in ilanına kadar çeşitli okullarda beden eğitimi öğretmenliğini sürdüren Tarcan, 1924'te Beden Terbiyesi Başmüfettişi olmuş, ve bu görevini 1935'e kadar sürdürmüştür.
1935 yılında Beden Terbiyesi Başmüfettişliğinden emekliye ayrılan Tarcan, 1935 seçimlerinden itibaren TBMM V., VI., VII. dönemlerinde Ordu milletvekili olarak mecliste görev yapmıştır[1].
Ali Canip YÖNTEM (1887-26 Ekim 1967):
Türk şair, yazar, edebiyat tarihi araştırmacısı ve siyasetçidir.
Selanik Hukuk Mektebi mezunu olan Yöntem, zamanın önemli lise ve yüksekokul seviyesindeki okullarda edebiyat, tarih, felsefe öğretmenliği ve idarecilik görevlerinde bulunmuştur.
Giresun Maârif Müdürlüğü görevi sırasında, İstanbul'un kurtuluşundan sonra (1923) Mustafa Kemal'in "şahsi" emri ile İstanbul Maârif Umum Müfettişliği görevine atanmıştır. 1924'te Maarif Umum Müfettişliğinden ayrılarak Kabataş Erkek Lisesi ve İstanbul Erkek Muallim Mektebi'nde öğretmenlik yapmıştır. 1926'da, İstanbul Darülfünunu Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde edebiyat dersleri vermiştir.
1927'de Maârif Vekâleti Umûmî Müfettişliğine görevlendirilmiştir. 29 Ağustos 1928'de toplanan ve yeni Türk alfabesinin kabul edildiği "Dolmabahçe Kurultayı"'na katılmıştır. 1932'de Türk Dili Tetkik Cemiyeti'nin kurucuları arasında yer almış, 1934'te cemiyetin merkez heyet üyesi olmuş, büyük Türk lügatı hazırlama çalışmalarına katılmıştır. Edebiyata şiirle başlayan Yöntem, şiirleriyle olduğu kadar Genç Kalemler dergisindeki teorik ve polemik yazıları ile Millî Edebiyata hizmet etmiştir. Lise edebiyat programlarının düzenlenmesi için çeşitli çalışmalara katılmıştır. Yazdığı "Edebiyat" adlı ders kitabı, uzun yıllar liselerde okutulmuştur.
TBMM IV. Dönem (Ara Seçim), V. ve VI. Dönem Ordu, IX. Dönem Bursa Milletvekilliği yapmıştır[2].
Hasan Âli YÜCEL (17 Aralık 1897-26 Şubat 1961):
Felsefe öğretmeni, eski millî eğitim bakanı ve köy enstitülerinin kurucusudur.
Eğitim yaşamını sırasıyla Mekteb-i Osmânî, Vefâ İdâdîsi, Cağaloğlu Darülmuallimin-i Âli'ye (yüksek öğretmen okulu) okullarında sürdürmüş, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümünü bitirmiştir.
Millî Mücadele'yi destekleyen ve kendilerine "millici" denen grup içinde yer alan, Türk Ocağı'nın düzenlediği faaliyetlere katılan ve İstanbul'dan Ankara'ya silâh kaçıran örgüte yardım eden Yücel, "millici" olduğu gerekçesiyle mezun olur olmaz öğretmen olarak tayin edilmemiştir. Bir süre özel bir okulda ücretli ders vermiştir. 1921 yılının sonunda, Edebiyat Fakültesi'nde öğrenci disiplinini sağlamak amacıyla oluşturulmuş inzibat memurluğuna görevlendirilmiştir. Zaferin kazanılmasından sonra 1923'te, İzmir Lisesi'ne Edebiyat Öğretmeni olarak atanmıştır. Mustafa Kemal ile ilk karşılaşması İzmir'de 3 Şubat 1923 tarihinde halka açık bir toplantıda olmuştur. Daha sonra, Kuleli Askeri Lisesinde edebiyat öğretmenliği ve İstanbul Erkek Lisesinde felsefe öğretmenliği yapmıştır.
1927 yılında İstanbul Maarif Eminliğine Mıntıka Müfettişi unvanıyla atanması ile müfettişlik görevi başlamıştır. 1929 sonunda İkinci Sınıf Maarif Müfettiş Umumiliğine yükselmiş, maarif eminliklerinin kaldırılması üzerine de Maarif Vekaleti Teftiş Kurulu Üyesi olmuştur.
Yücel, 2. Celal Bayar hükümetinde (28 Aralık 1938'de) Millî Eğitim Bakanı olmuştur. Üniversite reformu (Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi'nin kurulması, Yüksek Mühendis Okulu'nun İstanbul Teknik Üniversitesitesine dönüştürülmesi ve Ankara Tıp Fakültesi'nin kurulması), Köy Enstitülerinin kurulması, dünya klasiklerinin Türkçeye tercüme edilmesi, ilk resmî ve telifli Türkçe ansiklopedi olan İnönü Ansiklopedisi'nin ön çalışmaları, Onun bakanlığı döneminde gerçekleşmiştir. Devlet Konservatuarının kurulması (20 Mayıs 1940), Türkiye'nin UNESCO' ya girişi Onun çabaları sonucunda olmuştur. Dört yıllık çalışması sonucunda 25 Haziran 1946'da Üniversiteler Yasası çıkartılmıştır. Bu yasayla, yükseköğretim kurumlarının Bakanlıkla olan 'sıkı bağı' önemli ölçüde gevşetilmiş, mevcut kuruluşlar yapısal bir bütünlüğe kavuşturulmuş, böylece üniversiteye organik bir karakter kazandırılmıştır. Ankara Üniversitesi de bu yasanın sonucu olarak kurulmuştur.
Şâir olan oğlu Can Yücel'in, babası için yazdığı "Hayatta Ben En Çok Babamı Sevdim" başlıklı şiiri Yücel'in müfettişlik yaşamını öne çıkaran önemli bir eserdir [3] [4] [5] [6].
Reşat Nuri GÜNTEKİN (25 Kasım 1889-7 Aralık 1956):
Yazar, öğretmen, müfettiş, UNESCO üyesi ve siyasetçidir.
Üsküdar Selimiye'de başladığı ilköğrenimini Çanakkale mahalle mektebinde tamamlamıştır. Bir buçuk yıl kadar Çanakkale İdâdîsi'ne devam ettikten sonra İzmir'de Frerler Mektebi'ne kaydolmuştur. Bu okulu bitirmeden o sırada açılan bir müsabaka imtihanını kazanarak İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Şubesi'ne girmiştir. 1912'de buradan mezun olmuş ve Bursa İdâdîsi'nde Fransızca öğretmenliğiyle ilk resmî görevine başlamıştır (1913-1915). Daha sonra İstanbul'a gelerek sırasıyla Beşiktaş İttihat ve Terakkî (1915-1917), Fatih Vakfıkebir (1917-1919), Feneryolu Murâd-ı Hâmis (1919), Osman Gazi Paşa mekteplerinde, Vefa Sultânîsi (1919-1924), İstanbul Erkek, Çamlıca Kız, Kabataş, Galatasaray, Erenköy Kız liselerinde Fransızca, Türkçe, felsefe, pedagoji öğretmenliği ve idarecilik yapmıştır[7]. İstanbul daki öğretmenlik yıllarının ardından 20 Mart 1929 tarihinde Dil Heyeti azalığı görevine getirilmiştir.
12.04.1931 tarihinde Reisicumhur Gazi Mustafa Kemal'in imzasıyla Maarif Vekaleti ikinci sınıf müfettişliğine atanmıştır. Bu görevini 27.03.1939 tarihinde Çanakkale'den milletvekili seçilinceye kadar aralıksız sürdürmüştür. 1939-1946 yılları arasında iki dönem süren milletvekilliğinden sonra tekrar müfettişlik görevine dönmüş ve 30.07.1947 tarihinde başmüfettiş olmuştur. 1950 yılında UNESCO'nun Türkiye temsilcisi ve talebe müfettişi olarak Paris'e gitmiştir. 1954'te Teftiş Kurulundan emekliye ayrıldıktan sonra İstanbul Şehir Tiyatroları Edebî Heyet üyeliğine seçilmiştir. Yakalandığı hastalık nedeniyle tedavi olmak üzere gönderildiği Londra'da 7 Aralık 1956'da hayatını kaybetmiştir.
Milli Edebiyat'ın ve Cumhuriyet Döneminin önemli romancılarından biri olan Güntekin, roman dışında öykü ve tiyatroyla da uğraşmış, gezi türünde de eserler vermiştir. Edebiyat hayatına I. Dünya Savaşı yıllarında başlamış, Çalıkuşu eseriyle geniş kitleler tarafından tanınmış ve sevilmiştir.[8]
Müfettişlik görevi sebebiyle Anadolu'yu gezdiği için Anadolu insanını yakından tanımıştır. Kendi tarzında orijinal ve dikkat çekici bir eser olan Anadolu Notları Reşat Nuri'nin müfettişlik yıllarına ait gözlemlerini yansıtmaktadır. 1928-1939 yıllarını içine aldığı anlaşılan bu notlar, yurdun hemen her köşesini gezen ve ince bir gözlem kabiliyeti olan romancının seyahat intibalarıdır. Eserlerinde Anadolu'daki yaşamı ve toplumsal sorunları ele almış; insanı insan-çevre ilişkisi içinde yansıtmıştır. Yazdığı, çevirdiği, kitap biçimine girmiş veya dergi, gazete sayfalarında, tiyatro repertuvarlarında kalmış eserlerinin toplamı yüzü bulmuştur[9].
Sabahattin Rahmi EYÜBOĞLU (1908-13 Ocak 1973):
Yazar, akademisyen, çevirmen, belgeselci ve yayıncıdır.
İlköğrenimini Kütahya'da, ortaöğrenimini Trabzon'da, yükseköğrenimini Atatürk'ün Avrupa'ya eğitim için gönderdiği ilk öğrenci grubuna dâhil olarak, Dijon, Lyon ve Paris üniversitelerinde, filoloji, edebiyat ve estetik alanlarında yapmıştır. 1933'te yurda dönen Eyüboğlu, İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde ders vermeye başlamıştır. Eğitim müfettişliği ve Talim Terbiye Kurulu üyeliği yapmış, Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü'nde kültür tarihi dersleri vermiştir (1943-1947)[10]. İstanbul Üniversitesi Fransız Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde karşılaştırmalı Türk-Fransız Edebiyatı (1950-1960), Teknik Üniversite ve Tatbiki Güzel Sanatlar Okulu'nda sanat tarihi (1951-1958) dersleri okutmuştur. 27 Mayıs 1960 müdahalesinden sonra tutuklanarak cezaevinde kalmıştır.
Eyüboğlu, 1930'lardan itibaren yazmaya başlamış, çok geniş konular üzerinde yazılar yazmış, günümüzde de referans kabul edilen çeviriler gerçekleştirmiştir. Hakimiyet-i Milliye ve Tan gibi gazetelerde, Kültür Haftası, İnsan, Varlık gibi dergilerde yazıları yayınlanmıştır. Ayrıca, kısa metrajlı filmler yapmıştır. "Hitit Güneşi", "Siyah Kalem" ve "Anadolu Yolları" gibi 11 belgesel filme imza atmıştır.
Necmettin Halil ONAN (1902-17 Ağustos 1968):
Şair, yazar, akademisyen ve eğitimcidir.
İstanbul'da Koska Mahalle Mektebi'nde başladığı eğitimini Burhân-ı Terakkî, Çatalca İbtidâîsi ve Bakırköy Numune Rüşdiyesi'nde sürdürmüştür. Vefa Sultânîsi'nde okurken bir süre Sanâyi-i Nefîse Mektebi'nin resim bölümüne devam etmiş, 1919'da İstanbul Dârülfünunu Edebiyat Fakültesi Türk Edebiyatı Bölümü'ne kaydolmuştur. Burada devrin tanınmış edebî şahsiyetlerinden Cenab Şahabeddin ve Köprülüzade Mehmed Fuad'dan Türk edebiyatı, Ferit Bey'den (Kam) metin şerhi, Yahya Kemal (Beyatlı) ve Yusuf Şerif'ten (Kılıçel) Batı edebiyatı dersleri almıştır. Hocaları arasında özellikle Ferit Kam ve Yahya Kemal'in etkisi altında kalmıştır. Öğrenciliği sırasında gündüzleri Kuledibi'ndeki Alliance Israélite'te öğretmenlik yaparken geceleri de Anadolu Ajansı'nda çalışmıştır.
İstanbul'un 1920'de işgal edilmesinden sonra Dârülfünun'un geçici olarak kapatılması üzerine Anadolu'ya geçmiş ve Ankara Talimgahında zâbit vekili sıfatıyla Millî Mücadele'ye katılmıştır. Kurtuluş Savaşı'nın zaferle sonuçlanmasının ardından İstanbul'a dönerek yarıda kalan öğrenimini tamamlamıştır (1925). 1927'de İzmir Amerikan Erkek Koleji'ne Türkçe ve edebiyat öğretmeni olarak tayin edilmiş, ardından İzmir Erkek Lisesi ile İzmir Kız Lisesi'nde edebiyat öğretmenliği, 1932'de Adana Erkek Lisesi, 1933'te Ankara Erkek Lisesi, 1935'te İzmir Kız Lisesi müdürlüğü görevlerinde bulunmuştur. 1939'da Maarif Vekâleti müfettişi olmuştur. 1942-1946 yılları arasında Yüksek Öğretim Genel müdürlüğü yapmış, bu görevdeyken profesör unvanıyla Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü'nde Türk Edebiyatı dersleri vermekle görevlendirilmiştir.
Edebiyat dünyasına şiirle giren Onan'ın ilk ürünleri Mütareke döneminde Nedim dergisinde çıkmıştır. Dergâh, Servet-i Fünun, Uyanış, Hayat, Kitaplar, Hisar, Millî Mecmua ve Anadolu Mecmuası gibi dergilerde çıkan diğer şiirleri takip etmiştir. Daha çok Millî Mücadele yıllarında kaleme aldığı vatanî ve hamâsî şiirleriyle tanınmış, 1919-1927 yılları arasında yazdığı şiirlerini Çakıl Taşları adıyla kitap haline getirmiştir. Sonraki yıllarda da zaman zaman gazeller yazmış olduğu halde 1927'de Hayat Mecmuası'nda yayımlanan "Bir Yolcuya" adlı şiiri adının Millî Edebiyat akımı içinde anılmasında büyük ölçüde etkili olmuştur. Sanat anlayışı bakımından Yahya Kemal çizgisini takip etmeye çalıştığı görülen şairin şiirde bir yandan âhenk ve mûsikiye önem verirken bir yandan da oldukça sade bir dille vatan sevgisi, mâzi hasreti, aşk ve tabiat duygularını işlediği görülür. Millî Eğitim Bakanlığı'nın çeşitli kademelerindeki görevi dolayısıyla ilkokul, ortaokul ve liseler için ders kitapları da hazırlamış olup üniversiteye intisap ettikten sonra özellikle eski Türk edebiyatı alanında önemli sayılabilecek çalışmalar yapmıştır. [11] [12]
Vasfi Mahir KOCATÜRK (1907-17 Temmuz 1961):
Şair, yazar, öğretmen ve siyasetçidir.
İlköğrenimine Zile'de başlamış ve İstanbul'a göç etmeleriyle öğrenimine İstanbul Koca Mustafa Paşa Numûne Mektebi'nde devam etmiştir. 1921'de Darüşşafaka'ya girerek ortaokulu ve liseyi burada okumuştur. Yüksek tahsilini Mülkiye Mektebi'nde yapmıştır. 1930'da Mülkiye Mektebi'nden mezun olduktan sonra Edirne, Kastamonu, Malatya, Eskişehir ve İstanbul olmak üzere farklı illerde öğretmenlik ve müdürlük yapmıştır. 1948-1950 yılları arasında maarif müfettişliği görevinde bulunmuştur.
1950 seçimlerinde Gümüşhane milletvekili seçilmiş ve 9. dönem Gümüşhane Milletvekili olarak meclise girmiştir. 1954'ten 1961'e kadar Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü'nde edebiyat öğretmenliği yapmıştır.
Sanat hayatına Servet-i Fünûn'da yayımlanan şiirleriyle başlamıştır (1926). Yedi Meşaleciler diye anılan grup içinde yer almış, o zamana kadar yazdığı şiirleri de Yedi Meş'ale adlı ortak kitabın "Dağların Derdi" başlıklı bölümünde yayımlanmıştır (1928). Edebî faaliyetlerini bu grubun yayın organı olarak çıkarılan Meş'ale mecmuasıyla Muhit, Varlık, İctihad, Hayat gibi devrin önde gelen kültür ve sanat dergilerinde sürdürmüştür[13] [14].
Ahmet Kutsi TECER:(4 Eylül 1901-22 Temmuz 1967):
Şair, yazar, eğitimci, siyasetçi ve folklor araştırmacısıdır.
Babasının memuriyetle bulunduğu Kudüs'te doğduğu için "Kutsi" adı kendisine bu şehir dolayısıyla verilmiştir. Kudüs'te Fransız Frerler Mektebi'nde başladığı ilköğrenimini babasının görevle nakledildiği Kırklareli'nde tamamlamıştır. Ardından İstanbul'da Kadıköy Sultânîsi ile Halkalı Ziraat Mektebi'ni bitirmiştir (1919). Bir yıl kadar İzmir'de bir çiftlikte ve İzmir Ziraat ve Ticaret Gazetesi'nde çalıştıktan sonra Yüksek Öğretmen Okulu öğrencisi olarak iki yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü'ne devam etmiştir. Biyoloji öğrenimi görmesi için Paris'e gönderilmiştir (1925). Sorbonne Üniversitesi'nde biyoloji yerine iki yıl felsefe tahsili görmüş, ancak okulu bitiremeden geri dönmüş ve kaldığı sınıftan devam edip Edebiyat Fakültesi'nden mezun olmuştur (1929).
1930'da ilk görev yeri olan Ankara Gazi Öğretmen Okulu ve Terbiye Enstitüsü'ne atanan Ahmet Kutsi Tecer, aynı yıl Sivas Lisesi edebiyat öğretmenliğine ve ardından Sivas Maarif müdürlüğüne, 1934 yılında Millî Eğitim Bakanlığı Yüksek Öğretim Şube Müdürlüğü görevine atanmıştır. 1941 yılında bir yıl kadar Talim ve Terbiye Kurulu üyeliğinde bulunduktan sonra 1942-1946 yılları arasında milletvekilliği yapmıştır. Milletvekilliği süresi bitince yeniden öğretmenliğe dönmüş ve Gazi Eğitim Enstitüsü felsefe öğretmenliğine atanmıştır. 1949'da Paris'e kültür ataşesi ve öğrenci müfettişi unvanıyla gönderilmiştir. 1951'de Galatasaray Lisesi'ne edebiyat öğretmeni olarak atanmış ve 1966 yılında yaş haddinden emekli olmuştur.
Cumhuriyet dönemi Türk şiirinde Beş Hececiler ve Yedi Meşaleciler topluluğundan sonra Necip Fazıl Kısakürek, Kemalettin Kamu, Ahmet Hamdi Tanpınar, Ömer Bedrettin Uşaklı ve Ahmet Muhip Dıranas'la birlikte hece veznine ayrı bir kıvraklık kazandırmış, sanatını halk kültürüne yöneltmesi itibariyle onlardan farklı bir çizgide geliştirmiş, doğrudan doğruya Türk halk şiiri geleneğinden yararlanmak suretiyle yeni ve kendine özgü bir şiir dili ortaya koymuştur. Özellikle "Nerdesin", "Orda Bir Köy Var Uzakta" ve "Halay" şiirleri, adının geniş kitleler tarafından tanınıp sevilmesinde ve Türk edebiyatına mal olmasında etkili olmuştur.
Tiyatro yazarı olarak da önemli eserler kaleme alan Tecer, geleneksel Türk tiyatrosundan yararlandığı Köşebaşı ve konusunu Köroğlu hikâyesinden aldığı Koçyiğit Köroğlu adlı eserleriyle devrinde Türk tiyatro edebiyatında bir çığır açmıştır. [15] [16]
Orhan Şaik GÖKYAY (16 Temmuz 1902-2 Aralık 1994):
Dil, tarih, edebiyat araştırmacısı ve şairdir.
İlköğrenimini Kastamonu'da, orta öğrenimini Aydın'da tamamlamıştır. Daha sonra döndüğü Kastamonu'da idâdînin dokuzuncu sınıfında iken ailesinin maddî sıkıntıya düşmesi üzerine öğrenimine ara vererek bir süre Kastamonu'da özel idarede kâtip olarak çalışmıştır. Edebiyat hocası İsmail Habip'in (Sevük) teşvikiyle yazdığı ilk şiirleri bu şehirde çıkmakta olan Açıksöz gazetesinde yayımlanmıştır (1922). Ardından öğrenimini sürdürmek için Ankara'ya gitmiştir. Son sınıfına kaydolduğu Ankara Dârülmuallimîni'nden Temmuz 1922'de mezun olarak aynı yıl Giresun'un Piraziz nahiyesinde öğretmenliğe başlamıştır. Bir yıl Samsun'da öğretmenlik yaptıktan sonra Balıkesir'e tayin olmuştur.
Balıkesir'de bulunduğu yıllarda (1924-1926) Çağlayan adıyla bir edebiyat dergisi çıkarmıştır. Mayıs 1926'ya kadar on beş sayı yayımlanan bu dergide şiirleri ve Gönül Kızı takma adıyla "Aya Mektuplar" başlığı altında yazıları çıkmıştır. Dergide ayrıca Mehmet Âkif (Ersoy), Tokadîzâde Şekib ve Hasan Basri (Çantay) gibi tanınmış kişilerin yazılarına yer vermiştir. Ardından İstanbul'a giderek Dârülfünun Edebiyat Fakültesi'ne kaydolmuştur. Hocalarından özellikle M. Fuad Köprülü'den etkilenmiş ve onun teşvikiyle Almanca'sını ilerletmiştir.[17]
Edebiyat fakültesinden mezun olduktan sonra 1931'de Kastamonu iline edebiyat öğretmeni olarak atanmış, sırayla Malatya, Ankara, Eskişehir ve Bursa'da öğretmenlik yapmıştır. 1941'de o zamanki Milli Eğitim Bakanının isteği üzerine daha sonra ismi Devlet Konservatuarı olan Musiki Muallim Mektebi'nde müdürlük görevine getirilmiştir. Irkçılık-Turancılık davasından tutuklanıncaya kadar (1944) bu görevinde bulunmuştur. Yaklaşık bir yıl sonra bu davadan beraat edince yeniden öğretmenliğe dönmüştür. Galatasaray Lisesi'nde (1946-1951) edebiyat öğretmeni olarak çalıştıktan sonra Milli Eğitim Bakanlığı müfettiş kadrosu (talebe müfettişliği) ile Londra Kültür Ataşeliğine (1951-1954) görevlendirilmiştir. Londra dönüşü İstanbul Çapa Eğitim Enstitüsü'ne 1954'te öğretmen olarak atanmıştır. 1959-1962 yıllarında tekrar Londra'ya giderek Türk Dili ve Edebiyatı okutmanı olarak çalışmıştır. Yurda dönüşünde yeniden Çapa Eğitim Enstitüsü'ndeki görevine dönmüş ve 1967'de yaş haddinden emekli olmuştur.[18]
Şiirlerini ve çeşitli konularda kaleme aldığı makalelerini çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlamıştır. Başta tarih, edebiyat ve folklor alanlarında olmak üzere pek çok konuda bildiri sunmuş ve bunların önemli bir kısmı daha sonra hazırlanan bildiri kitaplarında basılmıştır. Bursa'da öğretmen olarak çalıştığı dönemde (1937-1939) hamasi bir dille kaleme aldığı "Bu Vatan Kimin?" şiiriyle edebiyat dünyasına sesini duyurmuştur. Yazılarının önemli bir kısmını Türk kültür ve medeniyetine dair kaleme aldığı çalışmaları oluşturmuştur. Bu bazılarıyla yeni neslin bu konulara vakıf olarak yetişmesini sağlamaya çalışmıştır. Dede Korkut, Katip Çelebi ve Molla Lûtfi üzerine yaptığı çalışmalar bugün bile en önemli başvuru kaynakları arasında yer almaktadır[19].
Cahit (Erencan) KÜLEBİ (10 Ocak 1917 - 20 Haziran 1997):
Şair ve eğitimcidir.
İlköğrenimine çok küçük yaşta Zile'deki Mahalle Mektebinde başlamış daha sonra o dönemde Zile'nin en modern mektebi olan Nümûne-i Terakkîye girmiştir. Bu iki okuldan hoşnut olmayan küçük Cahit, Dutlupınar İlkokuluna gönderilmiş ve ailesinin, 1924'te Artova'ya (Çamıbel) taşınması üzerine eğitimine burada devam etmiştir. Babasının tayininin 1927'de Niksar'a çıkması üzerine Zile'de başlayan ve Artova'da devam eden ilköğretim macerası 1929 yılında Niksar Gazi Ahmet Danişment İlkokulunda tamamlanmıştır. O tarihte Niksar'da ortaokul olmadığı için yaşı büyütülerek Sivas Erkek Lisesine yatılı olarak gönderilmiştir. Ortaokul ve liseyi parasız yatılı olarak okuduğu bu okulu 1936'da bitirmiştir. Yüksek tahsilini, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünde 1940 yılında tamamlamıştır.[20]
Memuriyet hayatına, 1943'te Antalya Lisesi edebiyat öğretmenliğiyle başlamış olup, Ankara Devlet Konservatuvarı (1946-1954) ve Gazi Lisesi'nde (1954-1956) öğretmen ve idareci olarak devam etmiştir. 1956'da müfettiş olarak Milli Eğitim Bakanlığına geçen Külebi, bu görev kapsamında kısa bir süre Amerika'da bulunmuştur. 1960-1964 yılları arasında İsviçre bölgesi öğrenci müfettişliği ve kültür ataşesi görevini yerine getirmiştir. 1966'da Milli Eğitim Bakanlığı başmüfettişliğine, 1969'da da Milli Eğitim Bakanlığı Kültür müsteşar yardımcılığına atanmıştır. 3 Ocak 1973'te kendi isteği ile emekli olmuştur.
1976-1983 arasında Türk Dil Kurumu genel sekreterliği görevini yürütmüştür[21].
Adnan ÖTÜKEN (1911 Manastır -2 Mart 1972, İstanbul):
Eğitimci, yazar, Türk kütüphaneciliğinin öncülerinden ve Türk Millî Kütüphanesi'nin kurucularındandır.
Yedi yaşındayken babası Kafkas Cephesi'nde şehit düşmüştür. Kadıköy Osmangazi Numune Mektebini bitirdikten sonra 1928'de Kadıköy Orta Mektebi'ni, 1931'de İstanbul Lisesi'ni bitirmiştir. 1935 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji ve Fransızca Bölümlerinden mezun olmuştur.
Gençlik yıllarında Edebiyat Fakültesi Talebe Derneği Başkanlığı, Millî Türk Talebe Birliği'nde Yönetim Kurulu Üyeliği ve daha birçok gençlik kuruluşunda görev almıştır. Bu yıllarda İstanbul'da bazı özel liselerde edebiyat öğretmenliği yapmıştır.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarında Batılı ülkelerin kütüphanecilik deneyimlerinden yararlanmak ve kütüphanecilik eğitimi görmek üzere Avrupa'ya gönderilen üç kişi arasında yer almıştır (kütüphanecilik öğrenimi için Almanya'ya gönderilmiştir). 1 Ekim 1941'de Millî Eğitim Bakanlığı'na Yayımlar Müdürü olarak atanmıştır.
Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi'nde Kütüphanecilik Kürsüsü'nü 1954 yılında kuran ve Kürsü'nün ilk öğretim görevlisi olan Ötüken, 1957 yılında Almanya'ya Kültür Ataşesi ve Öğrenci Müfettişi olarak atanmıştır. 1960 yılında Türkiye'ye yeniden döndüğünde Millî Kütüphane Müdürlüğü'ne tayin olmuştur. 1965 yılında ilk Kültür Müsteşarı olmuştur. Daha sonra çeşitli okullarda edebiyat ve Almanca öğretmenliği yapmış ve 1971 yılında emekli olmuştur [22].
Beşir GÖĞÜŞ (12 Şubat 1915-17 Ağustos 1999):
Dilci, eğitimci ve yazardır.
İlk ve ortaokulu Gaziantep'te okumuştur. 1933'te Gaziantep Muallim Mektebini, 1938'de Gazi Eğitim Enstitüsünü bitirmiştir. Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu'nun "fonetik", Cevdet Kudret'in "diksiyon" asistanı olarak Ankara Konservatuarına atanmıştır. Bir yandan da Gazi Eğitim Enstitüsüne taşınan Müzik Öğretmen Okulunda müdür yardımcılığı yapmış, Türkçe dersleri vermiştir.
1939'da asistanlık kadrosunun kaldırılması üzerine, Ankara'daki ortaokul ve liselerde öğretmenlik görevinde bulunmuştur. 1950'de Gazi Eğitim Enstitüsünün uygulama okulu olması kararlaştırılan Namık Kemal İlk ve Ortaokuluna müdür olarak atanmış ve bu okulların kurulmasını sağlamıştır.
1963'te Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Okulları Genel Müdür Yardımcılığına, 1964'te de Bakanlık Başmüfettişliğine atanmıştır. 1966'da kendi isteğiyle emekli olmuş ve bu tarihten başlayarak 1974'e kadar Türk Dil Kurumu'nda yönetmen unvanıyla çalışmıştır.
Göğüş, bugün de çoğu öğretmenin yararlandığı Faydalı Dilbilgisi Ortaokullar I, II ve III. sınıflar için (1959), Orta Dereceli Okullarımızda Türkçe ve Yazın Eğitimi (1978) ve Türkçe İlkokul I, II, III, IV, V. sınıflar için (1981) gibi eserler üretmiştir. 17 Ağustos 1999'da Marmara Bölgemizi yerle bir eden depremde eşi ve kızı ile birlikte yaşamını yitirmiştir[23].
Coşkun ERTEPINAR (1914 - 9 Ağustos 2005):
Eğitimci ve şairdir. Türk edebiyatında Egzotik Şair olarak da bilinen günümüz şairlerindendir[24].
İlkokulu Kayseri Erkilet'te, ortaokulu Kayseri ve Sivas'ta tamamlamıştır. 1932'de Sivas Erkek Öğretmen Okulu'nu bitirmiştir. Aynı yıl Gemerek Bucağı Merkez İlkokulu'nda öğretmenliğe başlamıştır. Daha sonra Suşehri Merkez İlkokulu, Sivas Merkez Köyyatı Okulu'nda öğretmenlik yapmıştır. 1937'de Ankara Gazi Eğitim Enstitüsü Türkçe Bölümü'nü bitirmiştir. 30 Eylül 1937'de Malatya Lisesi'nde Türk dili ve edebiyatı öğretmenliğine başlamıştır. Aynı yılın sonunda Mardin Ortaokulu Müdürlüğüne tayin edilmiştir. Daha sonra Malatya, Şebinkarahisar, Muğla, İskenderun, Akseki, Bünyan, Zile ortaokul ve liselerinde öğretmen ve yönetici olarak çalışmıştır. 1956 yılında Millî Eğitim Bakanlığı Orta Öğretim Genel Müdürlüğü Şube Müdür Yardımcılığı görevine atanmıştır. 1958-1966 arasında Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Şube Müdürü, 1968-1970 arasında Halk Eğitim Genel Müdürü, 1970-1972 arasında Bakanlık Müfettişi, 1972-1974 arasında Bakanlık Müşaviri olarak çalışmıştır. 1974 yılında Bakanlık Başmüşavirliğinden emekli olmuştur. Emeklilikten sonra Ankara Özel Gönen Koleji ve Ankara Özel Tevfik Fikret Lisesi'nde çalışmıştır.
İlk şiiri, Kasım 1930'da Kayseri Lisesi öğrencisi iken İstanbul'da yayımlanan Muhit dergisinde "Bu Gece" başlığı ve "D. Münir" imzası ile çıkmıştır. 1985 Yugoslavya Milletlerarası 24. Struga Şiir Akşamları Festivali'nde Türkiye'yi temsil etmiştir. 1967 yılında "Macar Türküsü" adlı şiiri Hür Macarlar Nemzetör Grubunca bir gümüş madalya ve beratla taltif edilmiştir. 1978 yılında Zaman Bahçesinde adlı kitabından dolayı Türkiye Millî Kültür Vakfı kendisine Jüri Özel Ödülü vermiştir. "100. Yıl Marşı" adlı şiiri, Atatürk'ün doğumunun 100. yılında Kültür Bakanlığı'nca açılan yarışmada ödül kazanmış ve Hikmet Şimşek tarafından bestelenmiştir.
Bazı şiirleri bestelenmiş, bazıları da İngilizce, Macarca ve Lehçeye çevrilmiştir. Eserleri Muhit, Ülkü, Çığır, Varlık, Gündüz, Çağrı, Yücel, Şadırvan, Yeni Adam, Türk Dili, Çağdaş, Hisar, Kemalist Ülkü, Ankara Sanat, Ilgaz, Filiz, Kültür ve Sanat, Çaba, Eflatun, Erciyes, Türk Kadını, Millî Kültür, Türk Kültürü, Yunus Emre Yolu dergilerinde yayımlamıştır. Şiirlerinde vatan sevgisi, Anadolu'nun tabii güzellikleri, iyilik, dostluk, çocukluk çağına özlem, ev ve aile mutluluğu, öğretmenlik, Atatürk, Cumhuriyet, Türk tarihi ve kahramanları ve mutluluk gibi konuları ele almıştır. Türk çocuklarında millî tarih şuuru uyandırmak için Türk tarihinin parlak ve önemli olaylarını, Türk büyüklerini hatırlatmaya ve sevdirmeye dönük şiirler de yazmıştır [25].
KAYNAKÇA:
[1] Vikipedia, https://tr.wikipedia.org/wiki/Selim_Sırrı_Tarcan (28 Mayıs 2021)
[2] Vikipedia, https://tr.wikipedia.org/wiki/Ali_Canip_Yöntem (28 Mayıs 2021)
[3] Wikipedia, Hasan Âli Yücel, https://tr.wikipedia.org/wiki/Hasan_%C3%82li_Y%C3%BCcel (22 Ekim 2020)
[4] Ergin Özgür, Cumhuriyet'in Eğitim, Kültür, Uygarlık Savaşçısı Hasan-Âli Yücel, Ders Bilgeliği, https://mimoza.marmara.edu.tr/~avni/dersbelgeligi/aliyucel/uygarliksavascisi.htm (29 Mayıs 2021)
[5] S. Elibol, S, ve F. Ekeş, Hasan Âli Yücel, http://www.meb.gov.tr/meb/hasanali/hayati/halibiyografi.htm (21 Mayıs 2021)
[6] A. G. Sayar, YÜCEL, Hasan Âli. Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/yucel-hasan-ali (29 Mayıs 2021)
[7]TDV İslâm Ansiklopedisi, GÜNTEKİN, Reşat Nuri, https://www.islamansiklopedisi.org.tr (21 Mayıs 2021)
[8] Edebiyat Öğretmeni, Reşat Nuri Güntekin Edebi Kişiliği, https://www.edebiyatogretmeni.org (21 Mayıs 2021)
[9] Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Reşat Nuri Güntekin, https://www.teis.yesevi.edu.tr (21 Mayıs 2021)
[10] Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Sabahattin Eyuboğlu, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/eyuboglu-sabahattin (29 Mayıs 2021)
[11] Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Necmettin Halil Onan, http://www.teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/necmettin-halil-onan (29 Mayıs 2021)
[12] TDV İslâm Ansiklopedisi, ONAN, Necmettin Halil, https://www.islamansiklopedisi.org.tr/onan-necmettin-halil (29 Mayıs 2021)
[13] Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Vasfi Mahir KOCATÜRK, http://www.teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/vasfi-mahir-kocaturk (29 Mayıs 2021)
[14] TDV İslâm Ansiklopedisi, KOCATÜRK, Vasfi Mahir, https://www.islamansiklopedisi.org.tr/kocaturk-vasfi-mahir (29 Mayıs 2021)
[15] TDV İslâm Ansiklopedisi, TECER, Ahmet Kutsi, https://www.islamansiklopedisi.org.tr (29 Mayıs 2021)
[16] Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ahmet Kutsi TECER, http://www.teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmet-kutsi-tecer (29 Mayıs 2021)
[17] TDV İslâm Ansiklopedisi, TECER, Ahmet Kutsi, https://www.islamansiklopedisi.org.tr/gokyay-orhan-saik (29 Mayıs 2021)
[18] TDV İslâm Ansiklopedisi, GÖKYAY, Orhan Şaik, https://www.islamansiklopedisi.org.tr/gokyay-orhan-saik (29 Mayıs 2021)
[19]Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Orhan Şaik GÖKYAY http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/orhan-saik-gokyay (29 Mayıs 2021)
[20] Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Cahit KÜLEBİ, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kulebi-cahit (30 Mayıs 2021)
[21]TDV İslâm Ansiklopedisi, KÜLEBİ, Mahmut Cahit, https://islamansiklopedisi.org.tr/kulebi-mahmut-cahit (30 Mayıs 2021)
[22] T.C. Kültür ve Turiz Bakanlığı Adnan Ötüken İl Halk Kütüphanesi, ADNAN ÖTÜKEN KİMDİR? https://adnanotuken.kutuphane.gov.tr/TR-210380/adnan-otuken-kimdir.html (30 Mayıs 2021)
[23] Dil Derneği, Beşir GÖĞÜŞ'ün Yaşam Öyküsü, http://www.dildernegi.org.tr/TR,139/besir-gogusun-yasamoykusu.html (30 Mayıs 2021)
[24] Vikipedia, Coşkun Ertepınar, https://tr.wikipedia.org/wiki/Coşkun_Ertepınar (30 Mayıs 2021)
[25] Ahmet Yesevi Üniversitesi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Coşkun ERTEPINAR, http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ertepinar-coskun (30 Mayıs 2021)
